محتوای صفحه (قابل کلیک)
اینجانب دکتر راضیه رضوانی دکترای علوم اعصاب شناختی در این مقاله قصد دارم به همراه شما عزیزان به تعریف دمانس، علل ایجاد کننده، انواع دمانس، مراحل دمانس و درمان آن بپردازم.
دمانس چیست؟
دمانس (فرسایش مغز) باعث ایجاد مشکلات در تفکر، حافظه و استدلال می شود. این زمانی اتفاق می افتد که قسمت هایی از مغز که برای یادگیری، حافظه ، تصمیم گیری و زبان مورد استفاده قرار می گیرند آسیب دیده یا بیمار می شوند.
حدود ۵٪ تا ۸٪ بزرگسالان بالای ۶۵ سال نوعی از دمانس دارند. این درصد پس از ۶۵ سال هر ۵ سال دو برابر می شود. یعنی تقریبا نیمی از افراد ۸۰ ساله دچار نوعی دمانس هستند.
به آن اختلال عصبی شناختی بزرگ نیز گفته می شود ، این خود بیماری نیست. درعوض ، این گروه از علائم ناشی از سایر شرایط است. بیماری آلزایمر شایعترین علت دمانس است.
بین ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد مبتلا به دمانس مبتلا به آلزایمر هستند. اما حدود ۵۰ عامل دیگر دمانس وجود دارد. علائم دمانس ممکن است با درمان بهبود یابد. اما بسیاری از بیماری های ایجاد دمانس قابل درمان نیستند.
چه عواملی باعث بروز دمانس می شود؟
شایع ترین علل دمانس عبارتند از:
بیماریهای عصبی دژنراتیو. این موارد شامل بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، بیماری هانتینگتون و برخی از انواع اسکلروز متعدد است. این بیماری ها به مرور زمان وخیم تر می شوند.
اختلالات عروقی. اینها اختلالی است که بر گردش خون در مغز شما تأثیر می گذارد.
صدمات مغزی ناشی از تصادفات رانندگی ، سقوط و غیره
عفونت های سیستم عصبی مرکزی. این موارد شامل مننژیت ، HIV و بیماری کروتزفلد جاکوب است.
مصرف طولانی مدت الکل یا مواد مخدر
انواع خاصی از هیدروسفالی ، تجمع مایعات در مغز است.
انواع دمانس
دمانس را می توان براساس اینکه کدام قسمت بخشی از مغز آسیب دیده در دو گروه تقسیم کرد.
دمانس قشر به دلیل مشکلاتی در قشر مغز، لایه بیرونی مغز اتفاق می افتد. آنها نقش مهمی در حافظه و زبان دارند. افراد مبتلا به این نوع دمانس معمولاً دچار کاهش شدید حافظه می شوند و نمی توانند کلمات را به خاطر بسپارند و زبان را درک کنند. بیماری آلزایمر و کروتزفلد جاکوب دو شکل دمانس قشر مغز است.
دمانس های زیر قشر به دلیل مشکلاتی در قسمت هایی از مغز در زیر قشر ایجاد می شوند. افراد مبتلا به دمانس های زیر قشر تغییراتی در سرعت تفکر و توانایی شروع فعالیت ها نشان می دهند. معمولاً افرادی که دچار دمانس زیر قشر هستند ، فراموشی و مشکلات زبانی ندارند. بیماری پارکینسون ، بیماری هانتینگتون و HIV می تواند باعث بروز این نوع دمانس شود.
مراحل دمانس
دمانس سه مرحله اصلی دارد.
مرحله اولیه
سردرگمی تدریجی و تغییر خلقی / شخصیت نشانه های اولیه دمانس است. معمول است که بیماران نسبت به موارد غیرمعمول تحریک پذیر شوند. همچنین ممکن است تمایلات اضطرابی و ضد اجتماعی پیدا کنند.
کارهای روزمره کم کم با ابتکارعمل کمتر صورت می گیرند. نه تنها در انجام کارها کندترمی گردند بلکه نیز تمرکز کمتری دارند تا ان کار را به اتمام برسانند.
بیماران به راحتی گم می شوند، بنابراین رفتن به محیط های عمومی نیز برای آن ها با چالش بیشترهمراه است. همچنین ممکن است زمان ها را جا به جا بگیرند. در بعضی موارد گزارش شده بیماران، دیگران را به سرقت یا پنهان کردن متهم می کنند و تحریک پذیرتر می شوند.
مرحله میانه
مرحله میانی دمانس بیشتر یک پیشرفت مستمر علائم اولیه است. متوجه خواهید شد که سردرگمی آنها بسیار آشکارتر از گذشته است. از دست رفتن حافظه آنها افزایش یافته است، بنابراین آنها حتی رویدادهای اخیر را نیز فراموش می کنند.
علائم دمانس در اواخر بعد از ظهرها و شب ها شایع تراست. آن ها ممکن است قبل از خواب بیشتر کشمکش با اطرافیان داشته باشند. برای آنها معمول است که شکاک ، تحریک پذیر، بی اعتماد و بی قرار شوند.
آن ها در این مرحله شروع به فراموش می کنند که اعضای خانواده و نزدیکان آنها چه کسانی هستند. آنها ممکن است با غریبه ها زیاد صحبت کنند یا افراد غریبه را با کسی که می شناسند به اشتباه بگیرند.
مرحله نهایی
مرحله آخر دمانس برای بیماران و مراقبین بسیار نگران کننده است. بیشتر بیماران توانایی تشخیص افراد نزدیک به خود را از دست داده اند. حتی ممکن است خود را در آینه تشخیص ندهند.
بدون درمان ، بیماران ممکن است توانایی برقراری ارتباط با دیگران را از دست دهند. متوجه خواهید شد که آنها به سختی از کلمات برای تعامل استفاده می کنند، بیشتر ناله و فریاد می زنند.
حتی با داشتن یک رژیم غذایی خوب، از دست دادن وزن برای آنها رایج است. همچنین ممکن است بیش از حد معمول بخوابند.
آیا درمان برای دمانس وجود دارد؟
برای معالجه دمانس ، پزشکان هر آنچه که باعث ایجاد آن می شود را درمان می کنند. حدود ۲۰٪ از علل دمانس قابل برگشت است.
علل دمانس که قابل برگشت است عبارتند از:
مصرف الکل یا مواد مخدر
تومورها
لخته شدن خون در زیر پوشش بیرونی مغز(هماتوم subdural)
تجمع مایعات در مغز (هیدروسفالی)
اختلالات متابولیکی مانند کمبود ویتامین B12
سطح پایین هورمونهای تیروئید (کم کاری تیروئید)
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
اختلالات عصبی شناختی مرتبط با بیماری ایدز (HAND)
این اشکال از دمانس تا حدی قابل کنترل هستند اما قابل برگشت نیستند و با گذشت زمان بدتر می شوند:
بیماری آلزایمر
دمانس عروقی
دمانس ناشی از بیماری پارکینسون و اختلالات مشابه
دمانس با اجسام لویی (دمانس لویی بادی)
دمانس فرونتوتمپورال (بیماری پیک)
بیماری کروتزفلد جاکوب
درمان دمانس
علاوه بر داروهای تقویت کننده شناخت، بسیاری از بیماران برای توانبخشی یا کاردرمانی تصمیم می گیرند. گزینه درمانی که بطور فزاینده ای در درمان دمانس وجود دارد گفتار درمانی است.
یادگیری نحوه برقراری ارتباط موثر با دیگران برای بیماران دمانس ضروری است. اما همانطور که بسیاری فکر می کنند ، گفتاردرمانی فقط برای بهبود گفتار و زبان از دست رفته نیست.
گفتار درمانی همچنین باعث بهبود نقص حافظه و بسیاری از کارکردهای شناختی دیگر می شود.
در ادامه بیشتر بررسی خواهیم کرد که چرا گفتار درمانی یک گزینه درمانی مناسب است.
گفتاردرمانی چیست؟
در اصل گفتاردرمانی یک سرویس مداخله ای است که بر بهبود زبان کلامی و غیر کلامی متمرکز است. دو مؤلفه اساسی وجود دارد که یک آسیب شناس گفتار آموزش می دهد.
- پرداختن به تلفظ، روانی و تشخیص بلندی صدا از طریق هماهنگی دهان
- نحوه استفاده و بیان زبان از طریق انواعی از فرم های مختلف ارتباطی (نوشتاری، زبان بدن، نشانه، رسانه های اجتماعی، رایانه وغیره)
بیماران دمانس تمایل دارند به منظور بهبود عملکرد فعلی خود به دنبال گفتاردرمانی باشند. معمول است که علائم مربوط به گفتار، با شروع دمانس بروز کند.
گفتاردرمانی برای دمانس
دمانس بر انواع عملکردهای شناختی از جمله حافظه ، توجه و درک بینایی تأثیر می گذارد. این تجمع علائم اغلب منجر به اختلال در قضاوت، بی نظمی و حتی افسردگی می شود.
گفتاردرمانی روشی عالی برای بیماران است که بتوانند سطح استقلال خود را برای مدت طولانی تری حفظ کند. گفتاردرمانی از طریق تکالیف و فعالیت های مرتبط با حوزه شناختی، کمک به تحریک توانایی شناختی می کند.
فرادی که با یک آسیب شناس گفتار کار می کنند یاد می گیرند چگونه می توانند نقص خود را جبران کنند. آنها یاد می گیرند که محیط خود را اصلاح کنند ، که بسیار مهم است. اصلاح محیط به آنها کمک می کند تا با تغییرات شناختی مداوم ناشی از دمانس سازگار شوند.
آسیب شناسان به زبان گفتار همچنین می توانند چگونگی خوردن، نوشیدن و بلع بیمار را ارزیابی کنند. اگر به نظر می رسد اختلال عملکردی وجود دارد ، آنها استراتژی های مدیریتی را برای صرف وعده های غذایی ارائه می دهند.
مراقبین بیماران دمانس
اگر شما شخصی هستید که مراقب بیمار دمانس هستید، می توانید نکاتی از گفتاردرمانگر یاد بگیرید. آنها از مراقبینی که مایل هستند یاد بگیرند که چگونه علائم بیمار خود را مدیریت کنند، پشتیبانی می کنند.
یادگیری چگونگی برقراری ارتباط با بیمار خود می تواند دنیایی متفاوت را برایتان به وجود آورد. از این گذشته، رفتار بیماران دمانس ندرتا تصادفی است و غالباً بد خلقی آن ها به واسطه شرایط خاص محیطی تحریک می شود.
بهبود ارتباط بین بیمار و مراقب همچنین می تواند منجر به کیفیت بهتر زندگی در هر دو فرد شود. استرس و اضطراب را به حداقل می رساند و باعث ایجاد حس قوی تر بین آن ها می گردد.
سخن آخر
دمانس شرایطی دلهره آور است که هر ساله میلیون ها قربانی جدید را به دنبال دارد. در نهایت بیماران توانایی برقراری ارتباط و استفاده از سایر عملکردهای شناختی را از دست می دهند. به همین دلیل ضروری است که آن ها درمان صحیح را پیدا کنند.
نگارنده: دکتر راضیه رضوانی
آسیب شناس گفتار، زبان و بلع (گفتاردرمانگر)، دکترای تخصصی علوم اعصاب
برای کسب اطلاعات بیشتر و اخذ نوبت ویزیت اینجا کلیک کنید
