یکی از سرطان هایی که فقط و فقط مخصوص به آقایان است، سرطان بیضه است. تومور بیضه در مردان سنین ۲۵ تا ۴۷ سالگی شایع ترین تومور است.
سرطان بیضه چیست؟
مثل تمام سرطان‌ها، در اینجا هم رشد غیرطبیعی سلول‌های بیضه را داریم که باعث ایجاد بدخیمی در بیضه می‌شود. تومورهای بیضه نسبتا غیرشایع هستند و فقط ۱ تا۲ درصد تومورهای بدخیم مردان را تشکیل می‌دهند.
با اینکه این تومورها شیوع زیادی ندارند، ولی به علت گرفتار کردن مردان جوان اهمیت پیدا می‌کنند. به‌طوری‌که تومور بیضه در مردان در سنین ۲۵ تا ۳۴ سالگی، شایع‌ترین تومور است.
سرطان بیضه در سمت راست کمی شایع‌تر از سمت چپ است و در۱تا۲درصد موارد دوطرفه است. از هر ۲۵۰ مرد تقریبا ۱ نفر به آن مبتلا می شوند و به همین دلیل بسیار با اهمیت است.
سرطان بیضه (Testicular Cancer) اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، به‌سرعت در بدن پخش می‌شود.
این بیماری بندرت قبل از ۱۵ سالگی دیده می‌شود، ولی انواعی از سرطان بیضه وجود دارند که حتی در شیرخواران نیز دیده می‌شوند. خوشبختانه سرطان بیضه از جمله سرطان‌های است که درمان‌های مؤثر برای آن وجود دارد.
اگر به‌موقع تشخیص داده شود و درمان صحیح انجام شود، تا ۹۰ درصد موارد را می‌توان با موفقیت درمان کرد. حتی در مواردی که سرطان بیضه به سایر نقاط بدن دست‌اندازی کرده است، تا ۸۰ درصد موارد قابل‌درمان است.
شایع‌ترین علامت سرطان بیضه وجود یک توده بدون درد در داخل نسج بیضه می‌باشد، مثلاً بیمار یک توده سفتی به‌اندازه فندق در داخل نسج بیضه لمس می‌کند.
تقریباً ۹۹ درصد توده‌های سفت در داخل نسج بیضه سرطان هستند، بنابراین هر توده داخل نسج بیضه سرطان است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
بیمار نباید به علت خجالت کشیدن، از مراجعه به پزشک خودداری نماید. به‌تمامی مردان توصیه می‌شود که هرچند یک‌بار بیضه‌های خود را به‌دقت لمس کنند و در صورت مشاهده‌ی هرگونه توده در داخل نسج بیضه بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
این بخصوص در افرادی صدق می‌کند که دارای عوامل خطرساز برای سرطان بیضه هستند.
همچنین بخوانید: دلایل درد بیضه و راه درمان بیضه درد
علت سرطان بیضه
علت تومورهای بیضه دقیقا معلوم نیست ولی هم عوامل مادرزادی و هم عوامل محیطی در بروز آن تاثیر دارند. از جمله مهم‌ترین عوامل موِثر، کریپتورکیدسیم است که به معنی عدم نزول بیضه به محل طبیعی خود در کیسه اسکروتوم (یا کیسه بیضه) است.
در حالت طبیعی بیضه‌ها در دوره جنینی در داخل شکم تشکیل می‌شوند و سپس مسیر خود را به سمت کیسه بیضه طی کرده و داخل آن قرار می‌گیرند، به طور‌ی‌که وقتی نوزاد به دنیا می‌آید، بیضه‌ها در حین معاینه باید داخل کیسه بیضه باشند.
اهمیت این موضوع به خاطر این است که درجه حرارت اسکروتوم یا کیسه بیضه حدود ۱ درجه سانتی‌گراد سردتر از درجه حرارت بدن است و سلول‌های حساس اسپرم‌ساز را در دمای خنک‌تر نگه می‌دارد.
اگر بیضه‌ها داخل شکم باقی بمانند، به علت دمای بالاتر، سلول‌های اسپرم‌ساز از بین رفته و علاوه بر ناباروری می‌توانند باعث ایجاد تغییر در سلول‌ها و سرطان شوند!
به همین علت برای جلوگیری از خطرات بدخیمی، اگر بیضه‌ها تا سن ۱ سالگی به داخل کیسه بیضه پایین نیایند، باید این کار با عمل جراحی انجام شود.
عوامل دیگری مثل نژاد هم در ابتلا به این بیماری موِثرند و مردان سفیدپوست نسبت به مردان سیاه‌پوست در معرض خطر بالاتری هستند.
کسانی که پدر یا برادر آنها به این بیماری مبتلا شده‌اند و شغل‌هایی دارند که درتماس با برخی مواد شیمیایی هستند، افرادی که در معادن کار می‌کنند و آتش‌نشان‌ها باید بیشتر مراقب باشند، چون این عوامل شانس ابتلا به سرطان بیضه را بالا می‌برند.
همچنین بخوانید: کیسه بیضه و عملکرد آن
عوامل خطر برای سرطان بیضه
۱- مهم‌ترین عاملی که خطر ابتلا به سرطان بیضه در مردان را زیاد می‌کند، بیضه‌های نزول نکرده هستند.
بدین ترتیب که در عده‌ای از نوزادان پسر، موقع تولد یک یا هر دو بیضه در محل طبیعی خود که همان کیسه بیضه می‌باشد قرار ندارند، اگر این‌گونه بیضه‌ها تا پایان سال اول زندگی در محل طبیعی خود قرار نگیرند باید با عمل جراحی آن را در محل طبیعی خود قرارداد.
قرار دان بیضه در محل طبیعی قبل از یک‌سالگی هم سبب کمک به بهبود پتانسیل باروری در سن بعد از بلوغ می‌شود و هم اینکه بیضه از داخل شکم پائین آورده شده و در محلی قرار می‌گیرد که به‌راحتی قابل معاینه باشد.
توجه داشته باشید که پائین آوردن بیضه نزول نکرده از خطر ایجاد سرطان بیضه در آینده نمی‌کاهد. خطر ایجاد سرطان بیضه در فردی که دارای یک بیضه نزول نکرده بوده است، ۳۰-۱۵ برابر افراد عادی است.
بنابراین این‌گونه افراد باید به‌دقت تحت نظر باشند. این خطر آن‌قدر زیاد است که اگر مردی بعد از سن بلوغ جهت عمل جراحی بیضه نزول نکرده مراجعه کند، ترجیح می‌دهیم که بیضه مربوطه به‌طور کامل درآورده شود.
خطر ایجاد سرطان بیضه در فردی که دارای یک بیضه نزول نکرده بوده است، ۳۰-۱۵ برابر افراد عادی است. بنابراین این‌گونه افراد باید به‌دقت تحت نظر باشند
۲- دومین عاملی که احتمال ابتلا را زیاد می‌کند، تحلیل رفتن بیضه به هر دلیل می‌باشد.یکی از علل شایع تحلیل رفتن بیضه، عفونت شدید به دنبال ابتلا به اوریون است.
اگر پسربچه‌ای یا مردی مبتلابه اوریون شود، به احتمال ۳۰ درصد یک یا هر دو بیضه وی مبتلابه عفونت بیضه اوریونی خواهد شد، هر بیضه که گرفتار شود، به‌تدریج دچار تحلیل شده و از بین می‌رود.
اگر ابتلا دوطرفه باشد هر دو بیضه دچار تحلیل‌شده و ضمن اینکه فرد قدرت باروری خود را از دست می‌دهد، خطر ابتلا به سرطان بیضه در وی نیز زیاد می‌شود. بنابراین زدن به‌موقع واکسن اوریون می‌تواند از این خطر بزرگ پیشگیری نماید.
۳- عامل بعدی که خطر ابتلا به سرطان بیضه را زیاد می‌کند، وارد شدن ضربات شدید به بیضه‌ها است. گاهاً به هر دلیلی مثلاً ورزش، افتادن و یا وارد شدن ضربه توسط دیگران، آسیب به نسج بیضه ایجاد می‌شود. در این‌گونه افراد نیز خطر ابتلا به سرطان بیضه افزایش می‌یابد.
علائم ابتلا به سرطان بیضه
۱- شایع‌ترین علامت وجود یک توده بدون درد در داخل نسج بیضه است.
۲- احساس درد حاد یا مبهم در کیسه بیضه یا قسمت تحتانی شکم
۳- بزرگ شدن سینه‌ها، بعضی از تومورهای بیضه ماده‌ای ترشح می‌کنند که سبب بزرگ شدن سینه‌ها در مردان می‌شوند.
۴- احساس درد در قسمت تحتانی کمر که به علت دست‌اندازی تومور بیضه به ناحیه شکم می‌باشد و در مراحل پیشرفته بیماری دیده می‌شود.
۵- یکی از محل‌های شایع دست‌اندازی سرطان بیضه ریه‌ها می‌باشند که در آن بیمار ممکن است دچار سرفه با خلط خونی شود، اگر این علامت ایجاد شود متأسفانه نشان‌دهنده مراحل بسیار پیشرفته بیماری خواهد بود. تشخیص ناصحیح و تأخیر در مراجعه سبب تأخیر در شروع درمان و بدتر شدن پیش‌آگهی بیماری می‌شود.
بهترین راه تشخیص ماهیت توده‌های بیضوی، انجام سونوگرافی از بیضه‌ها است.
آیا سرطان بیضه قابل درمان است؟
اگر سرطان بیضه زود تشخیص داده شود، در حدود ۹۵درصد مبتلایان، تقریبا بهبود کامل پیدا می‌کنند. اما در صورتی‌که این سرطان تشخیص داده نشود و طول بکشد، به سرعت رشد کرده و به گره‌های لنفاوی داخل شکم و سپس به سایر گره‌های لنفاوی گسترش پیدا می‌کند.
بیشتر مردان به کمک عمل جراحی و خارج ساختن بیضه، رادیوتراپی یا پرتودرمانی و در صورت لزوم شیمی درمانی و یا ترکیب دو درمان از سه درمان فوق، درمان می‌شوند. در بیشتر موارد قدم اول برداشتن با جراحی است.
بعد از آن بر اساس نوع تومور و درجه پیشرفت آن ممکن است علاوه بر جراحی از شیمی درمانی برای از بین بردن متاستازهای غیرقابل کشف استفاده شود.
پس به طور کلی برای اینکه سرطان بیضه قابل درمان باشد، باید در مراحل اولیه تشخیص داده شود و برای این تشخیص سریع باید به نکات زیر دقت کرد:
تمامی نوزادان پسر حتما از لحاظ وجود بیضه داخل کیسه بیضه معاینه شوند و در صورت عدم وجود بیضه، به خاطر بالا بودن خطر سرطان، پی‌گیری دقیق جهت آنها انجام شود.
افرادی که در خانواده‌شان فرد مبتلا وجود دارد، بیشتر مراقب باشند.
در نهایت همه مردان معاینه ماهیانه بیضه را برای خودشان انجام دهند.
● آمارها چه می‌گویند؟
حداکثر میزان بروز تومور بیضه در حدود ۳۰ سالگی است. در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی در هر یک‌صد هزار نفر جمعیت مردان، بین ۳ تا ۷ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند، در ایران در سال ۱۳۸۴، تعداد ۵۰۳ به ثبت رسیده است.
میزان تشخیص سرطان بیضه در بیشتر مناطق جهان در طی ۲۵ سال اخیر افزایش یافته است، اما خوشبختانه با تشخیص زودتر و درمان‌های مناسب جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی کاهش چشمگیری در میزان مرگ و میر حاصل از آن مشاهده می‌شود.
به طوری که درصد بهبود کامل فرد مبتلا در بیشتر مراکز در حدود ۹۰ درصد تخمین زده می‌شود. این درصد بالا و قابل توجه را می‌توان یکی از موفقیت‌های برجسته طب در سال‌های اخیر ذکر کرد.
● باید سرطان را سریع تشخیص داد
در کشور ما به دلیل مسایل اجتماعی و اخلاقی و نوع فرهنگ حاکم و حجب و حیای توده مردم، متاسفانه بیماران در این مورد گاهی احساس شرم کرده و دیر به پزشک مراجعه می‌کنند که به تبع آن باعث کشف دیرتر بیماری و کاهش شانس درمان قطعی می‌شود.
بنابراین باید این آگاهی در سطح جامعه افزایش یابد که مردان جوان مانند آنچه به زنان در مورد معاینه دوره‌ای پستان آموزش داده شده است، لازم است مراقبت‌ها و معاینات اولیه را به‌طور شخصی انجام دهند.
● بهترین زمان معاینه
بهترین زمان برای معاینه بیضه‌ها و محتویات کیسه بیضه، پس از یک استحمام سبک است. کیسه بیضه و بیضه‌ها و اطراف آن باید به ترتیب و آرام لمس می‌کند و احساس هر گونه عدم تقارن یا سفتی و درد غیرطبیعی باید به سرعت گزارش شود.
در بسیاری موارد در هنگام تشخیص این سرطان، فرد سابقه اخیری از ضربه یا آسیب به کیسه بیضه را ذکر می‌کند اما این شکایت بیش از آن‌که بخواهد یک عامل سبب‌ساز تومور بیضه باشد، عامل برانگیزاننده توجه فرد برای مراجعه به پزشک است.
در مواردی با پیشرفت بیماری و انتشار آن به غدد لنفاوی شکم و لگن، علایمی مانند تورم شکم و کمردرد نیز بروز می‌کند.
● از تشخیص تا درمان
در صورت شک به وجود توده بیضه، پس از انجام معاینات فیزیکی کامل به وسیله پزشک معالج و اخذ شرح حال و تاریخچه کامل از عوامل خطرزا، اقدام بعدی انجام سونوگرافی کیسه بیضه برای تشخیص دقیق است.
با احراز تومور بیضه عمل جراحی خارج سازی بیضه مبتلا به طور کامل از ناحیه کشاله ران انجام می‌گیرد. مسلما قبل از جراحی، اقدامات تشخیصی دیگر از جمله آزمایش خون و اندازه‌گیری سطح نشانگرهای غده سرطانی مرتبط با بیماری انجام می‌شود.
پس از مشخص شدن نوع آسیب‌شناسی بیماری، بیمار جهت اقدامات کامل‌تر که ممکن است جراحی یا رادیوتراپی و شیمی درمانی باشد، ارجاع می‌شود.
نکته دیگری که اهمیت دارد، آن است که در بعضی از موارد سرطان بیضه، فرد مبتلا، زمینه ناباروری را ممکن است دارا باشد. بنابراین قبل از ارجاع فرد جهت درمان‌های کامل‌تر، انجام آزمایش‌های تعیین وضعیت باروری فرد و در صورت لزوم، ذخیره اسپرم در بانک اسپرم ضروری است.
یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که سرطان بیضه از درمان پذیرترین بدخیمی‌هاست و میزان درمان قطعی آن رابطه مستقیمی با زمان تشخیص آن دارد. بنابراین به هیچ وجه نباید نسبت به علایم و مشکلات بیضه و کیسه بیضه بی‌تفاوت بود.
به علت پیشرفت‌های درمانی، شانس زنده ماندن بیمار برای ۵ سال در مراحل ابتدائی ۹۵ درصد و در مراحل پیشرفته ۸۰ درصد است.به‌طور خلاصه هیچ توده و بزرگ شدن بیضه را دست‌کم نگیرید و خجالت مانع مراجعه‌ی شما به پزشک نشود.
همچنین بخوانید: بزرگ كردن آلت تناسلی و چگونگی آن
