گل ختمی گیاهی چند ساله و بومی اروپا، غرب آسیا و شمال آفریقا است. هزاران سال است که از خواص گل ختمی در طب سنتی برای درمان بیماری‌های گوارشی، تنفسی و پوستی استفاده می‌شود. محققان هنوز به طور کامل تاثیر این گیاه را روی انسان بررسی نکرده‌اند، چون بیشتر تحقیقاتی که تاکنون انجام شده‌اند شامل مطالعات حیوانی یا مطالعات انسانی در مقیاس بسیار کوچک بوده‌اند.
در این مقاله از مجله دانشگاه مجازی به شواهدی که در مورد فواید این گیاه وجود دارد نگاهی می‌اندازیم و عوارض احتمالی آن را توضیح می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
خواص گل ختمی چیست؟
از این گیاه می‌توان برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده کرد، از جمله:
۱. خواص گل ختمی برای سرفه
بعضی از قطره‌ها و شربت‌هایی که برای درمان سرفه تولید می‌شوند حاوی ریشه گل ختمی هستند. چند مطالعه نشان داده‌اند که داروهای حاوی این گیاه می‌توانند به تسکین سرفه خشک کمک کنند.
در یک مطالعه هم مشاهده شد که استفاده از مخلوط گیاهان مختلف از جمله گل ختمی و بابونه می‌تواند سرفه‌های شدید را در کودکان کاهش دهد و کیفیت خواب شبانه آن‌ها را بهبود بخشد. البته ذکر این نکته ضروری است که در این مطالعه اثر گل ختمی به تنهایی بررسی نشده است، بنابراین دقیقا مشخص نیست که کدام گیاه تاثیر بیشتری در درمان سرفه دارد.
محققان در یک مطالعه کوچک گل ختمی را همراه با چند گیاه دارویی دیگر به کودکان دادند و متوجه شدند که این مخلوط می‌تواند دفعات و مدت زمان ابتلا به عفونت‌های تنفسی را کاهش دهد.
به نظر می‌رسد که ریشه گل ختمی مثل یک آنزیم باعث شل شدن مخاط می‌شود و باکتری‌ها را مهار می‌کند. اگر می‌خواهید از این گیاه برای درمان سرفه استفاده کنید، هر روز ۱۰ میلی‌لیتر از شربت حاوی آن را مصرف کنید. علاوه بر این، می‌توانید از دمنوش گل ختمی با عسل استفاده کنید.
۲. بهبود خشکی دهان
خشکی مزمن دهان احتمال ابتلا به پوسیدگی دندان، بیماری لثه و عفونت‌های دندانی را افزایش می‌دهد. این مشکل معمولا به دلیل کاهش تولید بزاق در دهان ایجاد می‌شود. آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای کاهش‌دهنده فشار خون، مشکلات عصبی و بیماری‌های خود ایمنی از دلایل ابتلا به این عارضه هستند. در یک مطالعه مشاهده شد افرادی که به مشکل کمبود بزاق مبتلا هستند از خواص گل ختمی سود می‌برند.
اگر از خشکی دهان رنج می‌برید، توصیه می‌شود از قرص مکیدنی این گیاه استفاده کنید. نوشیدن دمنوش آن هم می‌تواند به رفع خشکی دهان کمک کند. در این صورت باید روزانه ۲ تا سه لیوان دمنوش بنوشید.
۳. کاهش خطر ابتلا به زخم‌های گوارشی
گل ختمی از روده و معده شما در برابر زخم‌های گوارشی محافظت می‌کند. محققان از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) که از عوامل خطر زخم معده و روده هستند، برای ایجاد زخم در موش‌های آزمایشگاهی استفاده کردند. در این مطالعه، میزان تشکیل زخم در موش‌هایی که این گیاه را دریافت کردند در مقایسه با سایر موش‌ها کمتر بود. به گفته محققان، موسیلاژها و فلاونوئیدهای موجود در گل ختمی دیواره داخلی معده را می‌پوشانند و از آن محافظت می‌کنند.
بیشتر بدانید: خواص رزماری؛ مهم‌ترین فواید آن از سلامت مو تا سم‌زدایی کبد
۴. کاهش تحریکات پوستی
شواهد در مورد خواص گل ختمی برای پوست نشان می‌دهد که این گیاه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی می‌تواند سوزش پوست مرتبط با اگزما و درماتیت را تسکین دهد. همچنین در صورت استفاده موضعی می‌تواند به کاهش آسیب ناشی از اشعه ماوراء بنفش خورشید کمک کند. البته به یاد داشته باشید که نباید از این گیاه به جای کرم ضد آفتاب استفاده کنید، چون اشعه ماوراء بنفش یکی از علل اصلی پیری زودرس و سرطان پوست است و فقط کرم ضد آفتاب جلوی بروز این مشکلات را می‌گیرد.
برای استفاده از خواص گل ختمی به منظور کاهش مشکلات پوستی باید پماد آن را سه بار در روز روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید. قبل از انجام این کار حتما تست پچ انجام دهید که مطمئن شوید به آن آلرژی ندارید. برای انجام این کار، مقداری کمی از پماد را روی قسمت داخلی ساعد بمالید. اگر در عرض ۲۴ ساعت هیچ‌گونه سوزش یا التهابی را تجربه نکردید، می‌توانید از آن در سایر قسمت‌های پوست استفاده کنید.
۵. بهبود زخم
گل ختمی خاصیت تسکین‌دهنده و ضد باکتریایی دارد؛ بنابراین سرعت بهبود زخم را افزایش می‌دهد. در یک مطالعه روی چند موش مشخص شد که استفاده موضعی از عصاره این گیاه به از بین بردن باکتری‌های مضر که باعث عفونت می‌شوند و بهبود زخم کمک می‌کند.
اگر می‌خواهید از این گیاه برای درمان زخم استفاده کنید، ابتدا تست پچ انجام دهید تا واکنش پوست‌تان را نسبت به آن بسنجید. بعد از آن می‌توانید سه بار در روز از کرم یا پماد حاوی عصاره آن استفاده کنید.
بیشتر بدانید: کافور چیست و چه خواصی دارد؟ + عوارض و روش مصرف
۶. محافظت از گلو در برابر رفلاکس معده
وقتی رفلاکس معده اتفاق می‌افتد، اسید معده به سمت گلو برمی‌گردد که این می‌تواند باعث آسیب مری شود. گل ختمی سطح داخلی مری را می‌پوشاند و از آن در برابر اسید معده محافظت می‌کند.
۷. تسکین درد
محققان در یک مطالعه مشاهده کردند که گل ختمی می‌تواند به عنوان یک مسکن عمل کند. روش مصرف این گیاه برای تسکین درد به این صورت است که باید سه بار در روز و هر بار ۲ تا پنج میلی‌لیتر از عصاره آن را مصرف کنید.
۸. افزایش حجم ادرار
تحقیقات در مورد خواص گل ختمی نشان می‌دهد که این گیاه خاصیت دیورتیک دارد. دیورتیک‌ها به بدن در خلاص شدن از شر مایعات اضافی و پاکسازی کلیه‌ها و مثانه کمک می‌کنند.
بعضی از محققان بر این باورند که عصاره این گیاه از سلامت دستگاه ادراری محافظت می‌کند و التهاب آن را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، مشخص شده است که این گیاه خاصیت ضد باکتریایی دارد و جلوی ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری را می‌گیرد. برای بهره‌مندی از این مزایا می‌توانید در طول روز چند لیوان دمنوش گل ختمی بنوشید.
۹. تامین آنتی‌اکسیدان‌های مورد نیاز بدن
این گیاه خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و از بدن در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که مشخص شده است خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن مثل سرطان را افزایش می‌دهند.
۱۰. حمایت از سلامت قلب
محققان با مطالعه روی حیوانات آزمایشگاهی به این نتیجه رسیده‌اند که گل ختمی روی سطح کلسترول خوب (HDL) تاثیر مثبت دارد و سلامت قلب را بهبود می‌بخشد.
مضرات گل ختمی
اگر از این گیاه به درستی استفاده کنید، بعید است که به مشکل خاصی مبتلا شوید. چون تحقیقات نشان داده‌اند که اکثر مردم می‌توانند آن را به خوبی تحمل کنند. مصرف گل ختمی با اب سرد می‌تواند به کاهش عوارض جانبی آن کمک کند. به‌علاوه، توصیه می‌شود که هر بار فقط به مدت چهار هفته از این گیاه استفاده کنید. سپس به مدت یک هفته از مصرف آن بپرهیزید.
در موارد نادر، بعضی از افراد ممکن است به این گیاه حساسیت داشته باشند و در اثر استفاده از آن به سوزش پوست مبتلا شوند. همان‌طور که گفته شد، با انجام تست پچ می‌توان از ایمن بودن این گیاه برای پوست مطمئن شد.
اگر دارو مصرف می‌کنید، قبل از اینکه به سراغ گل ختمی بروید با پزشک عمومی یا متخصص مربوطه خود صحبت کنید. چون مشخص شده است که این گیاه با بعضی از داروها مثل لیتیم و داروهای دیابت تداخل دارد.
گل ختمی برای زنان باردار یا شیرده و بیماران مبتلا به دیابت مناسب نیست. کودکان هم نباید بدون مشورت با دکتر اطفال از این گیاه استفاده کنند. همچنین توصیه می‌شود مصرف آن را از ۲ هفته قبل از جراحی متوقف کنید.
بیشتر بدانید: خواص اسطوخودوس و اثرات شگفت‌انگیز آن بر سلامتی را بشناسید!
کلام پایانی
گل ختمی سابقه زیادی در درمان بیماری‌ها دارد و در عین حال عوارض زیادی ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل، یک گزینه طبیعی خوب برای درمان بیماری‌های خفیف به شمار می‌رود. اما به یاد داشته باشید که هرگز نمی‌تواند جایگزین درمان‌های تخصصی شود.
برای مشورت با پزشک عمومی آنلاین در مورد بهترین نوع گل ختمی و فواید یا عوارض احتمالی آن می‌توانید از طریق سایت دانشگاه مجازی اقدام کنید. دانشگاه مجازی امکان مشاوره با بهترین پزشکان را به صورت حضوری و آنلاین برای شما فراهم کرده است.
بیشتر بدانید: خواص ازگیل؛ اثرات شگفت‌انگیز آن بر سلامتی را دست کم نگیرید!
سوالات متداول
از خواص گل ختمی در طب سنتی برای درمان بیماری‌های گوارشی، مشکلات تنفسی، مشکلات پوستی، تسکین درد و بهبود سلامت قلب استفاده می‌شود.
پودر خشک شده این گیاه می‌تواند به رفع مشکلات گوارشی کمک کند و سلامت اندام‌های حیاتی بدن مثل قلب و کلیه‌ها را بهبود بخشد. شما می‌توانید از پودر گل ختمی با شیر یا آب استفاده کنید.
این گیاه از سوزش و تحریک پوست جلوگیری می‌کند و سرعت التیام زخم‌ها را افزایش می‌دهد. به‌علاوه، مو را نرم و درخشان می‌کند.
در مورد عوارض این گیاه برای زنان باردار و شیرده اطلاعات کافی وجود ندارد. به همین دلیل، اکثر متخصصان توصیه می‌کنند از مصرف گل ختمی در شیردهی و بارداری بپرهیزید.
منابع: medicalnewstoday, healthline
